კოლაიდერი 2017

 დაგვიანებული სტარტისა და ერთ-ერთ ვაკუუმიან კამერასთნ დაკავშირებული პრობლემების(რომელიც ლამის მთელი წელი გაგრძელდა) მიუხედავად, კოლაიდერმა გეგმით გათვალისწინებული  სამუშაობი ჩაატარა და გადააჭარბა კიდეც მას. მოხდა ინტეგრალური ნათობის მომატება(დამოკიდებულია კონაში ნაწილაკების რაოდენობასა და მათ ფოკუსირებაზე), მეორე გაშვების(Run 2/2015-21 წ.) სტატიტიკა გაიზარდა, თუმცა ის მთლიანად დამუშვებული არ არის და საბოლოო შედეგებს ამ გაზაფხულისთვის უნდა ველოდეთ.

 კონებში ნაწილაკთა გროვების რაოდენობის შემზღუდველ ტექნიკურ პრობლემასთან ბრძოლისას, სპეციალისტებმა მათ კიდევ უფრო მეტად ფოკუსირების ხერხს მიაგნეს, რითაც პიკური ნათობა ნომინალურის 200%-საც კი აღწევდა. ამით ფიზიკოსებმა პირველად შეძლეს დეტექტორებში ATLAS და CMS ისეთი ვარიანტის რეალიზება, რომელსაც ”ნათობის გათანაბრებას” უწოდებენ(luminosity leveling). ასეთ რეჟიმში კოლაიდერის ნათობა ხელოვნურად მცირდება, შეჯახებათა დაწყებიდან პირველ რამდენიმე საათში კონათა მცირედ დაშორებით; ნათობა არა მაქსიმუმზეა მიბჯენილი, არამედ მუდმივ დონეზე ჩერდება. შეჯახებები დიდი ხნის განმავლობაში ერთნაირ პირობებში მიდის და მონაცემთა შემდგომ ანალიზს აადვილებს. ნათობის გათანაბრება დეტექტორ LHCb-ზე უკვე დიდი ხანია გამოიყენება, რამდენიმე წლის მერე კი ეს მთავარ დეტექოტრებშიც უნდა მოხდეს. ამიტომ ზედმეტი არ იყო უკვე ახლა მსგავს რეჟიმში მუშაობა, თან პიკური ნათობაც ამის საშუალებას იძლეოდა(ელექტრონული ლინზა პროტონული კონის გასაწმენდად).

ოთხი დეტქროტიდან, ATLAS ზომით ყველაზე დიდია. სიგრძით 43 მეტრი, დიამეტრი 22 მ, წონა 7000 ტონა. ადამიანის ფიგურები ჩასმულია მასშტაბების უკეთესად აღსაქმელად.
CMS(კომპაქტური მიუონური სოლენოიდი) 20/15 მეტრი, 15 000 ტონა.

 პროტონების(პროტონის შიგნით) შეჯახების პროგრამა 2017 წელს ორი სპეცსეანსით დასრულდა. პირველი – დეფოკუსირებული კონების შეჯახება, რომლებშიც პროტონები მცირე განივი იმპულსით მოძრაობენ. ასეთი კონფიგურაცია რბილი ადრონული( ელემენტარული ნაწილაკების სტანდარტული მოდელი ) პროცესების შესწავლის საშუალებას იძლევა. მეორე – შეჯეხებები დაბალ ენერგიაზე – 5,02 ტერა ელექტრონ ვოლტი(რა არის ელექტრონვოლტი?), 13 ტევ-ის ნაცვლად, რაც პროტონებისა და ბირთვების შეჯახებებს შორის შედარებისთვის გამოდგება. ამ სეანსის დროს, კოლაბორაცია LHCb-ის სპეციალისტებმა ვაკუუმიან მილში, სადაც აჩქარებული პროტონები მოძრაობენ, მცირე რაოდენობით ქსენონი შეაფრქვიეს. ამის შედეგად, დეტექტორმა ერთდროულად პროტონ-პროტონული და უძრავ სამიზნესთან, ქსენონის ბირთვებთან, პროტონების შეჯახებების დამზერა მოახერხა.

ტყვიის ბირთვების შეჯახება და გაჩენილი ნაწილაკების ტრეკები.

პროტონების აჩქარება და შეჯახება.

 ბოლო დრომდე კოლაიდერი პროტონებისა და ტყვიის ბირთვების შეჯახებებზე მუშაობდა. ბირთვული ეფექტების შესასწავლად, რომლებიც ზემაღალ ენერგიებზე ვლინდება, შუალედური მასის ბირთვებიც უნდა შემოწმდეს. ასეთი სეანსი 12 ოქტომბერს ჩატარდა.

 რეკორდებით ტრაბახი ცერნის IT-განყოფილებამაც შეძლო. კოლაიდერის მუშაობის განმავლობაში დაგროვებული დაუმუშავებული მონაცემების მოცულობამ 200 პეტაბაიტს(1015) გადააჭარბა, რომლებიც შენახვის მეტი საიმედოობისთვის მაგნიტურ ლენტზე ინახება. მონაცემთა შემოსვლის სისწრაფეც კოლოსალურია: მარტო ოქტომბრის განმავლობაში შეჯახებების შესხებ 12 პეტაბაიტი ინფორმაცია იქნა მიღებული.

 ცერნი გვახსენებს, რომ კვლევები მხოლოდ კოლაიდერით არ შემოიფარგლება. ორგანიზაციამ ვიდეო რგოლი გამოაქვეყნა, რომელშიც ცერნის მიერ 2017 წელს მიღწეული ყველაზე უფრო დიდი ტექნიკური მიღწევებია წარმოდგენილი(კოლაიდერი 2016; დეტექტორი ALICE; კიდევ კოლაიდერის შესახებ).

Leave a Reply

თქვენი ელფოსტის მისამართი გამოქვეყნებული არ იყო. აუცილებელი ველები მონიშნულია *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.