Posted by როგორები არიან სამყაროს ყველაზე ხნიერი ვარსკვლავები? მაგალითად, ცნობილი HD140283, რომელსაც მეცნიერები უძველესებს აკუთვნებენ. მისი ხანგრძლივი ვარსკვლავური სიცოცხლე ”ჰაბლმაც” დაადასტურა. სამყაროს უძველესი ვარსკვლავი ნაპოვნია: ახლა ასტროფიზიკოსები მის ვარსკვლავურ ბიოგრაფიას იკვლევენ…
მას მათუსალას ვარსკვლავი შეარქვეს, ბიბლიური პერსონაჟის მიხედვით, რომელმაც ყველაზე დიდ ხანს იცოცხლა. ამის მიზეზი სუბგიგანტის, ვარსკვლავ HD 140283-ის ასაკია: 16 მილიარდი წელი! როცა თვით სამყარო ჯერ კიდევ არ დაბადებულა და დრო-სივრცის სინგულარულ წერტილში იმყოფება! ვარსკვლავის ასაკი რიგი პარამეტრებით დგინდება: მისი ნათობა, ქიმიური შემადგენელი და მანძილი ამ ვარსკვლავამდე. ასტრონომებმა მათულსალას ვარსკვლავის შესახებ დიდი ხანია იციან, თუმცა მხოლოდ ჩვენს დროში მოხერხდა სანდო მონაცემების მიღება, რომლებიც ვარსკვლავური ობიექტების დიდი აფეთქების მერე გაჩენის თანამედროვე კონცეფციაში ჯდებიან.
უცნაური ვარსკვლავი ჩვენი გალაქტიკის ფარგლებში მდებარეობს, ოღონდ კიდეზე, გალაქტიკურ ჰალოში, დედამიწიდან 200 სინათლის წლის მანძილზე. აღსანიშნავია, რომ მათუსალა ვარსკვლავთა საკმაოდ იშვიათ ტიპს მიეკუთვნება(წითელი სუბგიგანტი): ისინი უჩვეულოდ ელვარე და საკმაოდ დიდი ობიექტები არიან, ნათობისა და მასის მახასიათებლები ძირითადი მიმდევრობის ვარსკვლავებისას აჭარბებენ, თუმცა ისინი საგრძნობლად ჩამორჩებიან გიგანტების შტოს იგივე მახასიათებლებს.
გალაქტიკის პერიფერიას ბნელი მატერიის(1) დიფუზური რგოლი შემოფარგლავს, რის გამოც კიდურა ვარსკვლავები მკრთალებად გამოიყურებიან, რადგან გამოსხივების ნაწილი რგოლის მტვერზე განიბნევა. HD 140283-ის ქიმიური შემადგენელი მის განსაკუთრებულად დიდ ასაკზე მეტყველებდა: ასეთებისთვის მეტალთა მინიმალური რაოდენობა არის დამახასიათებელი, წყალბადისა და ჰელიუმის დომინირებით(სამყაროს პირველი ელემენტები: წყალბადი, ჰელიუმი, ლითიუმი).
ახლა, მონაცემები ორბიტალური ”ჰაბლით” იქნა მიღებული, რომლებიც პენსილვანიის უნივერსიტეტის მეცნიერთა ჯგუფმა შეისწავლა, ჰოვარდ ბონდის ხელმძღვანელობით. მეცნიერებმა ”ჰაბლის” მიერ 2003-დან 2011 წლამდე დაგროვებულ დაკვირვებათა ნაკრები გააანალიზეს. ზუსტი დამიზნების სიტემის მონაცემებით მათუსალას სხვა ვარსკვლავების მიმართ ადგილმდებარეობა დადგინდა, დაზუსტდა დედამიწიდან ვარსკვლავემდე მანძილი – 186 სინათლის წელი. ვარსკვლავამდე მანძილის მიხედვით კი მისი ელვარება და ნათობა გაირკვა.
HD 140283-ის ასაკმა შეიძლება შოკში ჩააგდოს ადამიანი – 13,9 მილიარდი წელი! ეს რიცხვი სამყაროს ასაკს აჭარბებს! ამასთან ერთად თერმობირთვულ რეაქციაში მთელი წყალბადი პრაქტიკულად ”ამოიწვა”, ვარსკვლავის ნათობა შემცირდა, რაც მის ხანდაზმულობაზე მიუთითებს.
ანუ, თვით სამყარო, კოსმოლოგთა გამოთვლებით, 13 770 მილიონი წლის მერე გაჩნდა. თუმცა სტატისტიკური ცთომილება უნდა გავითვალისწინოთ – ის ±700 მილიონ წელს შეადგენს. ამიტომ მათუსალას ასაკი შეიძლება იქნეს შეფასებული როგორც 13,2 მილიარდი წელი, რაც სამყაროს გაჩენის კოსმოსლოგიურ მოდელებს არ ეწინააღმდეგება. მათუსალამ წინა რეკორდსმენი HE 1523-0901 მეორე ადგილზე გადასვა.
მიუხედავად ამისა ჩვენი რეკორდსმენი დიდი აფეთქების მერე გაჩენილ ვარსკვლავთა არა პირველ, არამედ მეორე თაობას ეკუთვნის. მათ შორის განსხვავება მძიმე ლითონების რაოდენობით განისაზღვრება, რომლებიც პირველი თაობის ვარსკვლავებში საერთოდ არ არის.
შესაძლებელია, რომ დრო, რომელიც პირველ და მეორე თაობის ვარსკვლავებს ჰყოფს, სულ რაღაც რამდენიმე ათეულ მილიონ წელს ითვლის. გამოდის, რომ მათუსალას ვარსკვლავი თითქმის სამყაროს თანატოლია, თუმცა მეორე გენერაციის ვარსკვლავებს ეკუთვნის, რითაც ამ თვალსაზრისით ყველაზე პირველ ვარსკვლავებს ჩამორჩება, რომელთა ევოლუცია სამყაროს განთიადზე მიმდინარეობდა(პირველი ვარსკვლავები; პირველი ვარსკვლავები ბზრიალასავით ტრიალებდნენ; შეუძლებელი ვარსკვლავი; დამოკიდებულება პერიოდი-ნათობა).