Posted by სივრცე ყოველთვის რადიოტალღბითაა სავსე, რომლებიც რადიო და ტელე სადგურებიდან, კოსმოსიდან და სხვა წყაროებიდან გამოსხივდება. ამ ტალღების გამო მეტალის სხეულები მუდმივად ვიბრირებს. ეს ვიბრაცია ძალიან სუსტია და მისი გაგონება მანამდე არ შეგვიძლია, სანამ ის ხმოვან ტალღებს არ წარმოქმნის, სწორედ ეს ხდება, როცა ჩვენ რადიომიმღებს ვრთავთ.
რადიო ტალღები გარემოში გავრცელებადი შეშფოთებებია (მაგნიტური ველი). მათი ზემოქმედებით ელექტრონები აქეთ-იქეთ იწყებენ მოძრაობას (ეს მოძრაობა ლითონში დენს აღძრავს). სითბო და სინათლე, ტალღების სახით ვრცელდება სივრცეში. განსხვავება ისაა, რომ რადიოტალღებს გაცილებით დიდი სიგრძე აქვს, ვიდრე სითბურ (იფრაწითელი გამოსხივება) ან სინათლის ტალღებს.
რადიო ტალღები ისევე ვრცელდება, როგორც ტალღები წყალში ჩაგდებული ქვისგან – წრეებად ყველა მიმართულებით. ტალღების რაოდენობა, რომლებიც ერთ წერტილს წამის განმავლობაში გადის, განსხვავებულია, ამ რაოდენობას ტალღების სიხშირე ეწოდება. ერთი დასრულებული ტალღის სიგრძეს კი პერიოდი. ამგვარად, სიხშირე – სრული პერიოდების რაოდენობაა, რომლებსაც ტალღა ერთ წამში გადის. თუ ტალღის სიგრძე მოკლეა, ტალღები ერთმანეთთან ახლოს მოძრაობენ, მათი პიკებიც ერთმანეთთან ახლოსაა, ისინი სწრაფად ცვლიან ერთმანეთს. თუ ტალღის სიგრძე დიდია, მაშინ ტალღის პიკები ერთმანეთისგან შორს არის და ერთმანეთსაც ნელა ცვლის. გამოდის, რომ გრძელ ტალღებს დაბალი იხშირე აქვს, რადგან მათი პიკები ერთმანეთს ისეთი მაღალი სიხშირით არ ცვლის, როგორც მოკლე ტალღების შემთხვევაში.
მაღალი სიხშირის ტალღებს კილოჰერცებში ზომავენ (1000 ჰერცი = 1 კილოჰერცი = 1000 რხევა წამში), უფრო მაღლი სიხშირეებისას – მეგაჰერცებში (მილიონი რხევა წამში) და ა.შ. რადიოტალღების არსებობა მათ აღმოჩენამდე იწინასწარმეტყველეს. ეს წინასწარმეტყველება, 1864 წელს, ჯეიმს მაქსველმა გააკეთა, ხოლო 1888 წელს, გერმანელმა ფიზიკოსმა ჰენრიხ ჰერცმა დაამტკიცა, რომ რადიოტალღები მართლაც არსებობს.
კარლ იანსკი (Karl Guthe Jansky/აშშ/1905-1950), რადიო ასტრონომიის მამა. 1931 წელს, ჭექაქუხილით გამოწვეული რადიო ხარვეზების კვლევის შესასწავლად აგებული ანტენით, რადიო ასტრონომიას ჩაუყარა საფუძველი. კვლევების დროს, აღმოაჩინა მუდმივი შიშინი, რომელიც აპარტურის საკუთარ ”ხმაურს” ჰგავდა, თუმცა დღე-ღამის განავლობაში იცვლებოდა. მომდევნო წლებში ის მიხვდა, რომ აღმოჩნეილი შიშინი ჩვენი გალაქტიკის ცენტრიდან მოდიოდა, ყველაზე უფრო იტესიურად კი როცა ანტენა გალაქტიკის ცენტრისკენ იყო მიმართული. იანსკი მიხვდა, რომ რადიო ასტრონომიას დიდი მომავალი ექნებოდა და უფრო დიდი და მკვეთრად მიმართული ანტენების (”თეფშების”) დამზადებას მოითხოვდა. 44 წლისა გარდაიცვალა, გულის უკმარისობით.
ვარსკლავებს იმიტომ ვხედავთ, რომ ისინი სინათლეს ასხივებენ, რომელიც ჩვენამდე აღწევს. სინათლე – ეს გამოსხივების ფორმაა. სინათლის გარდა, ვარსკვლავები სხვა ფორმის გამოსხივებასაც გვიგზავნიან – რადიოტალღებს. ზოგიერთი მათგანის მიღება დედამიწაზე არსებული რადიომიმღებებითაა შესაძლებელი. რადიომიმღები, რადიოტალღებს აგროვებს და აძლიერებს, როგორც ჩვეულებრივი ტელესკოპი აგროვებს და აძლიერებს სინათლეს. ამიტომ ამ რადიომიმღებებს რადიოტელესკოპები ეწოდება, ხოლო კოსმოსის კვლევისთვის მათ გამოყენებას – რადიოასტრონომია.
ღია კოსმოსიდან მოსული რადიო ტალღების სიგრძე ძალიან მოკლეა იმასთან შედარებით, რომლებზეც რადიო და ტელემაუწყებლობა მიმდინარეობს. ამიტომ ასტრონომებს სპეციალური ანტენებისა და მოწყობილობის აგება უხდებათ, რათა ამ ტალღების დაჭერა შეძლონ. ანტენა – ლითონის დიდი „თეფშია“, დამაგრებული შემაღლებაზე ისეთნაირად, რომ მისი მიმართვა ნებისმიერი წერტილისკენ იყოს შესაძლებელი. რადიოტალღები, რომლებსაც ანტენა იღებს, ხშირ შემთხვევაში ძალიან დაბალი სიმძლავრისაა, ამიტომ სიგნალები უნდა გაძლიერდეს.
რადიოტელესკოპს ნებისმიერ დროსა და ამინდში შეუძლია მუშაობა, ჩვეულებრივი ტელესკოპისაგან განსხვავებით. რადიოტელესკოპი ასევე შეიძლება კონტინენტის ნებისმიერ წერტილში აშენდეს და არა მარტო შემაღლებულ ადგილებზე.
1931 წელს, კავშირგაბმულობის ინჟინერი „ბელ ლაბორატორიზ“-იდან, ატმოსფერული რადიოხარვეზების კვლევით იყო დაკავებული, მათ ტრანსკონტინენტალურ სატელეფონო კავშირზე შეეძლოთ მოეხდინათ ზემოქმდება. ინჟინერმა დააფიქსირა სიგნალები, რომლებიც აშკარად არა ღრუბლებიდან, არამედ კოსმოსიდან მოდიოდა. აღმოაჩნდა, რომ გალაქტიკური გამოსიხვების მიღებაც კი იყო შესაძლებელი. ასე დაიბადა ასტრონომიის ახალი ტოტი – რადიო ასტრონომია.
რადიო ასტრონომია ორი მიმართულებით ვითარდება. სპეციალური ანტენების დახმარებით კოსმოსური ობიექტების რადიო გამოსხივების მიღებაა შესაძლბელი. ეს შეიძლება იყოს თერმული რადიაცია (სითბური გამოსხივება, რომელსაც ნებისმიერი ცხელი სხეული ასხივებს). ასევე არის ე.წ. ხმაურიც, ან კოსმოსური წარმოშობის სტატიკური ხარვეზები, რომლებიც არ არის სითბური წარმომავლობის.
რადიოასტრონომიის მეორე მიმართულებაა რადიოლოკაცია – სიგნალის გაგაზავნა ისეთი ობიექტებისკენ, როგორებიცაა ასტეროიდები, მთვარე და სხვა. არეკვლის შემდეგ სიგნალი უკან ბრუნდება, რომელსაც რადიოტელესკოპი იღებს.
რადიოასტრონომია ყველაზე უფრო მეტად მზის, მეტეორების, მთვარისა და მზის სისტემის პლანეტების შესწავლისთვისაა სასარგებლო. მათგან არეკლილი სიგნალით შესაძლებელია მანძილის, ტრაექტორიისა და სხვა მახასიათებლების დადგენა. სანამ ადამიანი მთვარეზე ფეხს დადგამდა, რადიო ასტრონომებმა უკვე იცოდნენ, რომ მისი ზედაპირი წვრილად დაქუცმაცებული ქანების მტვრით იყო დაფარული (რეგოლითი).
რადიოასტრონომიის ყველაზე უფრო საინტერესო და შთამბეჭდავი მიმართულება, ალბათ, უცხო ცივილიზაციების სიგნალის ძებნაა(SETI). ამჟამად, რადიო ტელესკოპები ისეთ დონემდეა გაუმჯობესებული, რომ სიგნალის მიღება ათეულობით ტრილიონი კილომეტრიდანაც შეიძლება. რა სიგნალებს შეიძლება ელოდნენ მეცნიერები? ითვლება, რომ თუ შორეულ კოსმოსში სადმე უცხო ცივილიზაცია არსებობს და მათ თავიანთი არსებობის შესახებ სხვებსაც უნდათ გააგებინონ, რაიმე მარტივ სიგნალს გამოაგზავნიან, მაგალითად, ციფრების სერიებს. ასევე ითვლება, რომ ეს სიგნალები 1420 მეგაჰერც სიხშირეზე გამოიგზავნება, რომელზეც წყალბადის ატომი ასხივებს. ამ სიხშირის ტალღაზე არცერთი რადიოსადგური არ მუშაობს, რათა არ მოხდეს ცრუ სიგნალების მიღება.