რა არის ელექტრომაგნიტური ველი?

 ფუნდამენტური ფიზიკური ველი, ანუ მატერიის ერთ-ერთი ფორმა, ურთიერთქმედებს ელექტრულად დამუხტულ სხეულებთან, წარმოადგენს ელექტრული და მაგნიტური ველების ერთობლიობას, რომლებსაც გარკვეულ პირობებში შეუძლიათ ერთმანეთის წარმოქმნა. ელექტრომაგნიტურ ველს გასავრცელებლად არ ჭირდება გარემო, ვაკუუმში ის სინათლის სხივის სიჩქარით ვრცელდება, თვითონ სინათლეც ელექტრომაგნიტური გამოსხივებაა.

მუდმივი ელექტრომაგნიტური ველის ძალწირები.

 ელექტრომაგნიტური ველი უხილავია, მისი უშუალოდ ფოტოგრაფირება შეუძლებელი, თუმცა ჩვეულებრივი ფოტოსურათი ელექტრომაგნიტური გამოსხივების ზემოქმედებით მიიღება, მაგალითად სინათლე, რენტგენული ფოტო და სხვა. მისი „დანახვა“ შესაძლებელია ირიბი მეთოდებით. თუ მუდმივი მაგნიტის თავზე დადებულ ქაღალდს რკინის ნაქლიბს დავაყრით, მივიღებთ ილუსტრაციაზე გამოსახულის მაგვარ სურათს.

მუდმივი მაგნიტი ისრებს მაგნიტური ველის ძალწირების მიმართულებით გადახრის.

 ატომის ბირთვის გარშემო მოძრავი ელექტრონი (ბრუნავს თუ არა ელექტრონი ბირთვის გარშემო?(ალიკა)), ძალიან მცირე ძალისა და რადიუსის ციკლურ ელექტრულ დენად (ელექტრონული გამტარობის თეორია(დენი)) შეიძლება განვიხილოთ, რომელიც, რა თქამ უნდა, მაგნიტურ ველსაც წარმოქმნის. ფაქტიურად, ბირთვის გარშემო მოძრავი  ყველა ექტრონი თავის მაგნიტურ ველს წარმოქმნის, ამიტომ ყველა ატომს თავისი მაგნიტური ველი გააჩნია, რომელიც ცალკეული ელექტრონების ველების ნაკრებს წარმოადგენს.

 ატომში, ელექტრონები ყველა შესაძლებელი მიმართულებებით შეიძლება ბრუნავდეს და მათი მაგნიტური ველები ერთმანეთს ახშობს. ზოგიერთი ელემენტების ატომებში კი ელექტრონთა ორბიტები ისეთნაირად არის ორიენტირებული, რომ ელეტრონთა ნაწილის მიერ წარმოქმნილი ველი, საწინააღმდეგო მიმართულებებით მოძრავი ელეტრონების მიერ არ კომპენსირდება. როცა ასეთი მაგნიტური ველები, დაკავშირებული ელეტრონების ორბიტაზე ბრუნვასთან, ნივთიერების კრისტალური სტრუქტურის ყველა ატომში ერთ მხარეს მიმართულიც აღმოჩდება ხოლმე, თავიანთ გარშემო სტაბილურ და საკმაოდ ძლიერ მაგნიტურ ველს ქმნიან. ასეთი ნივთიერების ნებისმიერი ფრაგმენტი პატარა მაგნიტს წარმოადგენს, მკაფიოდ გამოხატული სამხრეთ და ჩრდილოთ პოლუსებით.

 ნივთიერების მაგნიტურ თვისებებს, კრისტალურ მესერში ასეთი ატომური მინი-მაგნიტების ერთობლიობა განსაზღვრავს. გამოარჩევენ სამ კლასს: ფერომაგნეტიკები (აქვს ქვეკლასი – ანტიფერომაგნეტიკები და ფერიმაგნეტიკები), პარამაგნეტიკები და დიამაგნეტიკები (ბორის ატომი; ცხოველური მაგნეტიზმი).

 კვანტური თეორიის ჩარჩოებში, ელექტრომაგნიტური გამოსხივება არის ფოტონების ნაკადი. ამ ურთიერთქმედების გადამტანი ნაწილაკი არის ფოტონი (შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ, როგორც ელექტრომაგნიტური ველის ელემენტარული კვანტური აგზნებები) – უმასო ბოზონი (ანუ არ არსებობს გაჩერებული ფოტონი, ის მოძრაობაში იბადება…). ურთიწერთქმედების გადამტანი ნაწილაკები ბოზონებია – ფოტონი ელმაგნიტურის, გრავიტონი – გრავიტაციულის, გლიუონი – ძლიერი ურთიერთქმედების და ა.შ. ფოტონს ელექტრომაგნიტური ველის კვანტსაც უწოდებენ. გამოსხივებას ორმაგი ბუნება გააჩნია – ტალღური და კორპუსკულარული (ნაწილაკები). კვანტი, ელექტრომაგნიტური ველის ერთეული ნაწილაკია (გამოსხივების კვანტი), მათი ერთობლიობა კი მთლიანად ველი. მაგალითად, გამა კვანტი, რომელიც ყველაზე მაღალი ენერგიის ფოტონს წარმოადგენს, თვისებებით უფრო ნაწილაკურია, ვიდრე ველური.

 ცვლადი ელექტრული (E) და მაგნიტური (B) ველების ურთიერთგანლაგება სივრცეში გავრცელების დროს. პიკებს შორის მანძილი არის ტალღის სიგრძე (λ), რაც უფრო მაღალია სიხშირე, მით უფრო მცირეა ტალღის სიგრძე. ყველაზე გრძელი ტალღა აქვს კილომეტრულ გამოსხივებას, ხოლო ყველაზე მოკლე გამა გამოსხივებას.

 ელექტრომაგნიტური ურთიერთქმედება – ეს არის შორ მანძილებზე მოქმედ ურთიერთქმედებათა შორის ერთ-ერთი ფუნდამენტური, ძირითადი სახე. ელექტრომაგნიტური ველი – ერთ-ერთი ფუნდამენტური ველი. სულ ბუნებაში არსებობს ოთხი – ელექტრომაგნიტური, სუსტი, ძლიერი და გრავიტაციული ურთიერთქმედება. ამათაგნ სამყაროსეულ მასშტაბებზე გავრცელება შეუძლია ელექტრომაგნიტურ და გრავიტაციულ ურთიერთქმედებებს.

 თანამედროვე თეორიები ცდილობენ ამ ძალების ერთი თეორიის ქვეშ გაერთიანებას, თუმცა არც ერთი მათაგნი არ არის საკმარისად ჩამოყალიბებული ისე, რომ სრულიად წარმატებულ თეორიად ჩაითვალოს.

Leave a Reply

თქვენი ელფოსტის მისამართი გამოქვეყნებული არ იყო. აუცილებელი ველები მონიშნულია *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.