ხილული სამყაროს ჰორიზონტი

 ჰორიზონტი არის იმ სივრცის შემომფარგლავი საზღვარი, რომლის დანახვაც დამკვირვებელს ამ მომენტში შეუძლია, სივრცის იმ ნაწილისგან, რომელიც მისთვის მიუწვდომელია. არსებობს ე.წ. ნაწილაკების ჰორიზონტიც, რომელიც წარმოადგენს მანძილს, საიდანაც წარსულში გამოსხივებული სინათლე, დამკვირვებლამდე ამ მომენტში მოვა. ამ ჰორიზონტის განვითარება სამყაროს გაფართოების ხასიათზეა დამოკიდებული. თუ დიდი აფეთქების თეორია მართებულია და სამყარო აჩქარებით ფართოვდება, კოსმოლოგიურ ჰორიზონტს იქეთ მდებარე ობიექტებს ვერასოდეს დავინახავთ. უჰორიზონტო კოსმოლოგიურ მოდელებში მოვლენათა ჰროზიონტი არ არის, რადგან მასში მატერია და გამოსხივება დომინირებს, განსხვავებით ჩვენი სამყაროსგან, რომელშიც ე.წ. სამყაროს გამაფართოებელი ბნელი ენერგიაა დომინანტი (მოკლედ კოსმოლოგიური მოდელის შესახებ).

თანამედროვე წარმოდგენებით, ჩვენთვის ხილული სამყაროს რადიუსი 13,8 მილიარდი სინათლის წელია, ხოლო მთელი სამყაროსი – 46 მლრდ.ს.წ.

 ჰორიზონტის არსებობა სამყაროს გაფართოებასთან არის დაკავშირებული (რა არის დიდი აფეთქება?). კოსმოლოგიური მოდელის თანახმად, სამყაროს გაფართოება სინგულარული (წერტილოვანი) მდგომარეობიდან დაიწყო დაახლოებით 13,8 მილიარდი წლის წინ. ამ მომენტის მერე, გაფართოებად სამყაროში სინათლის სხივმა სასრული მნიშვნელობის მანძილი გაიარა. ამ საზღვრის იქეთ მდებარე ობიექტები ჰორიზონტს მიღმაა და არ ჩანს, რადგან სინათლემ დამკვირვებლამდე მოსვლა ვერ მოასწრო, მასაც ხომ კოლოსალური, თუმცა მაინც ზღვრული სიჩქარე აქვს. სამყაროს სხვადასხვა წერტილში მყოფ დამკვირვებელს თავისი ჰორიზონტი აქვს (შეიძლება შევადაროთ დედამიწაზე მყოფ ადამიანს, რომელიც ჰორიზონტისკენ (გეოგრაფიული) იყურება).

 ადრეულ სამყაროში, ნივთიერების მაღალი სიმკვრივის პირობებში, ფოტონები ვერ ვრცელდებოდა თავისუფლად, მუდმივი შთანთქმა-გამოსხივების გამო. ამიტომ დამკვირვებელს ხარვეზების გარეშე შეუძლია იმ გამოსხივების დანახვა, რომელიც მაშინ გაჩნდა, როცა სამყარო სრულ გამჭვირვალობამდე გაფართოვდა. ეს ეპოქა, წყალბადის რეკომბინაციით განისაზღვრება და შეესაბამება მომენტს Tრეკ = 379 000 წელი დიდი აფეთქებიდან, ნივთიერების r » 10-20გრ/სმ3 სიმკვრივით (ტემპერატურა 3000 კელვინი). თუმცა, მანძილი ჰორიზონტამდე და ზღვრებამდე, რომლებსაც რეკომბინაცია განსაზღვრავს, პრაქტიკულად ერთმანეთს ემთხვევა. წყალბადის პირველადი რეკომბინაციის დროს, გაფართოების გამო გაცივებულ სამყაროში, ელექტრონები შენელდა და შენელებულ პროტონებთან (წყალბადის ბირთვი) და იონებთან შეერთებით ატომები წარმოქმნა. დამზერადი მიკროტალღური ფონური გამოსხივება (რელიქტური გამოსხივება) რეკომბინაციით განსაზღვრული მანძილიდან მოდის, ანუ ჰორიზონტამდელი სამყაროს რეგიონებიდან. დროთა განმავლობაში, ჰორიზონტი ფართოვდებოდა. გამოსხივების წყარო რაც უფრო ახლოსაა ჰორიზონტთან, მით მეტია მისი წითელი წანაცვლების (z) მნიშვნელობა. დამკვირვებლის თვალთახედვისთვის მისაწვდომ მოცულობაში არის ძალიან ბევრი, მაგრამ მაინც ზღვრული რაოდენობის ვარსკვლავი და გალაქტიკა.

Leave a Reply

თქვენი ელფოსტის მისამართი გამოქვეყნებული არ იყო. აუცილებელი ველები მონიშნულია *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.