Posted by ნებისმიერი ობიქტი, მატერიალურ გარემოში მოძრაობის დროს, ამ გარემოში სხვადასხვა მხარეს გავრცელებად მექანიკურ ტალღებს აღაგზნებს. თვითმფრინავი, მაგალითად, ატმოსფეროს ჰაერის მოლეკულებზე ზემოქმედებს. სივრცის ყველა წერტილიდან, სადაც თვითმფრინავია, ერთნაირი სიჩქარით ყველა მიმართულებით ვრცელდება აკუსტიკური ტალღები, ჰაერში ტალღების გავრცელების კანონებთან მკაცრი შესაბამისობით. ამგვარად, გარემოში ობიექტის(ამ შემთხვევაში თვითმფრინავის) მოძრაობის ტრაექტორიის ყველა წერტილი სფერული ფრონტის მქონე ტალღების ცალკეულ წყაროდ იქცევა.
თვითმფრინავის მოძრაობისას ბგერაზე დაბალი სიჩქარით, აკუსტიკური ტალღები, როგორც წყალში, წყალზე კონცენტრული წრეების ფორმის ტალღებისმაგვარად, ყველა მიმართულებით ვრცელდება და ჩვენ, ძრავების ნაცნობი გუგუნი გვესმის. თუ თვითმფრინავი ზებგერითი სიჩქარით მიფრინავს, მაშინ ყოველი შემდეგი ტალღის წყარო აღმოჩნდება ხოლმე მანძილით დაშორებული, რომელიც აჭარბებს იმას, რომელიც ამ მომენტისთვის წინა ტალღის ფრონტმა მოასწრო დაეფარა. ამის გამო, ტალღები უკვე არა კონცენტრული წრეებით შორდებია თვითმფრინავს, არამედ კვეთს ერთმანეთს და რეზონანსის გამო ძლიერდება, რომელსაც ადგილი აქვს მახვილი კუთხით უკან მიმართული ხაზის გასწვრივ.
დედამიწის ზედაპირზე დარტყმითი ტალღის მოქმედების არე ყვითელი ფერითაა აღნიშნული, ფრონტის წინ თვითმფრინავის ხმა არ ისმის.
ზებგერითი სიჩქარით ფრენის დროს, თვითმფრინავს თან მიჰყვება რეზონანსული ტალღების კონუსური ფორმის შლეიფი. ხმის ძალა ამ კონუსურ ფრონტში, თვითმფრინავის, ჩვენთვის ჩვეულ ხმას მნიშვნელოვნად აჭარბებს, თვითონ ამ ფრონტს კი დარტყმითი ტალღა ეწოდება. დარტყმითი ტალღები, გარემოში გავრცელებისას, ზოგჯერ დამანგრეველ ზემოქმედებას ახდენს მატერიალურ ობიექტებზე, რომლებიც მისი გავრცელების გზაზეა განლაგებული. როცა ახლოს მფრენი ზებგერითი თვითმფრინავის დარტყმითი ტალღის კონუსური ფრონტი თქვენამდე მოაღწევს, გაიგონებთ მკვეთრ, მძლავრ აფეთქებისმაგვარ ხმას, დარტყმას. ეს აკუსტიკური ტალღების რეზონანსის გამო ხდება: წამიერად ისმის თვითმფრინავის მიერ დროის უფრო ხანგრძლივ მონაკვეთში გამოყოფილი ხმების მთლიანი ნაკრები. დარტყმითი ტალღის კონუსურ ფრონტს მახის (გვარი) კონუსი ეწოდება.
დარტყმითი ტალღები არა მარტო აკუსტიკისთვისაა დამახასიათებელი. მაგალითად, თუ ელემენტარული ნაწილაკი გარემოში მოძრაობს სიჩქარით, რომელიც ამ გარემოში სინათლის სხივის გავრცელების სიჩქარეზე მეტია, წარმოიქმნება დარტყმითი სინათლის ტალღა (ჩერენკოვის გამოსხივება). ამ მეთოდით ფიზიკოსები ელემენტარულ ნაწილაკებს სწავლობენ.
დარტყმითი ტალღის სიჩქარე გარემოში ამ გარემოში ბგერის გავრცელების სიჩქარეზე მეტია. გადაჭარბება მით მეტია, რაც უფრო ინტენსიურია დარტყმითი ტალღა.
ატომური აფეთქების ეპიცენტრთან ახლოს, დარტყმითი ტალღის გავრცელების სიჩქარე ბგერისაზე გაცილებით მეტია. წყაროდან დაშორებასთან ერთად ის სუსტდება, სწრაფად იკლებს სიჩქარეც და დარტყმითი ტალღა ჩვეულებრივ ტალღად გადაიქცევა. 20 კილოტონა სიმძლავრის ატომური აფეთქების დარტყმითი ტალღა ჰაერში 1000 მეტრს 1,4 წამში გადის, 2000 – 4 წმ, 3000 – 7 წმ, 5000 – 12 წმ. ამიტომ ადამიანს, რომელმაც აფეთქება დაინახა, აქვს თავშესაფარის სწრაფად მოძებნისთვის საჭირო გარკვეული დრო (ბორცვები, არხები და ა.შ). ამით ის ტალღის დამაზიანებელ ეფექტს შეამცირებს.
დარტყმითი ტალღები ჩნდება კოსმოსშიც – მზის ქარის, რომელიც 500 კმ/წმ. სიჩქარით მოძრაობს, შეჯახების დროს დედამიწის ატმოსფეროსთან, გაზმტვროვანი ღრუბლების შეჯხებისას და რაც მთავარია ზეახლის (SN 1987) ლამის სინათლის სიჩქარით მოძრავი დარტყმითი ტალღა. ის, ვარსკვლავის მიერ აფეთქებამდე გამოტყორცნილ მატერიას ეჯახება და მილიონობით გრადუსამდე აცხელებს მას.