Posted by ვარსკვალი არის გაზისა და პლაზმისგან შემდგარი მასიური თვითმანათობელი ციური სხეული, რომელშიც მიდიოდა, მიდის ან წავა თერმობირთვული რეაქციები. მოლეკულური წყალბადის ღრუბელში იქმნება შესქელებები, შემდეგ ისინი ერთ მასიურ სფეროდ ერთიანდება, ცენტრზე დაწოლა იმდენად დიდია, რომ შექმნილი წნევა მილონობით გრადუსამდე აცხელებს გაზს. იწყება თერმობირთვული რეაქცია და ვარსკვლავიც ინთება. ვარსკვლავს გარეთ დარჩენილი შესქელებები პლანეტებად, ასტეროიდებად და კომეტებად “ილექება” (აკრეცია). ყველაფერი მოძრაობს და ბრუნავს ღერძის გარშემო იქეთ, საითც ბრუნავს ვარსკვლავი.
წყალბადის მოლეკულური ღრუბლის შეკუმშვა (კოლაფსი) მასში ვარსკვლავების წარმოქმნით.
დედამიწასთან უახლოესი ვარსკვლავი (მზის მერე, რა თქმა უნდა) არის კენტავრის პროქსიმა (წითელი ჯუჯა), მანძილი 4,2 სინათლის წელი (39 ტრილიონი კილომეტრი). შეუიარაღებელი თვალით 6000 ვარსკვლავის დანახვა შეიძლება ცაზე, 3000 თითოეულ ნახევარსფეროში. დედამიწიდან შესამჩნევი ყველა ვარსკვლავი (მძლავრი ტელესკოპებითაც) ჩვენს გალაქტიკაში მდებარეობს, სხვა გალაქტიკებამდე უზარმაზარი მანძილების გამო, მათში ცალკეული ვარსკვლავების დანახვა ძალიან ძნელია.
ვარსკვლავის მასა, ძირითადად, 0,071-დან 100-150-მდე მზის მასის ტოლია (R136 – ყველაზე მასიური ვარსკვლავების თავშესაფარი), შესაძლებელია, რომ პირველი ვარსკვლავები კიდევ უფრო მასიურები იყო. წიაღის ტემპერატურა კი ათეულ მილიონობით გრადუსია.
ვარსკვლავთა უმრავლესობა, მათ შორის ჩვენი მზეც, ამთავრებს რა ევოლუციას, იქამდე იკუმშება, სანამ ელექტრონებისგან შემდგარი დეგენერირებული გაზის წნევა, გრავიტაციულს გაუწონასწორდება. ამ დროს, ვარსკვლავები ასჯერ პატარავდება, შეკუმშვისაგან მათი სიმკვრივე წყლისაზე მილიონჯერ მეტი ხდება, ასეთ ვარსკვლავებს თეთრ ჯუჯებს უწოდებენ. ჯუჯა ვარსკვლავს არ გააჩნია ენერგიის წყარო და ნელ გაცივებას იწყებს, საბოლოოდ კი ხდება ბნელი და უხილავი (შეიძლება შევადაროთ ცეცხლის მერე დარჩენილ ნაკვერჩხალს).
უფრო მასიურ ვარსკვლავებში, ვიდრე მზეა, ელექტრონების წნევა ვერ აჩერებს გრავიტაციულ შეკუმშვას და იქამდე პატარავდება, სანამ მთელი ნივთიერება ნეიტრონებად გადაიქცევა. ამ დროს, ვარსკვლავის დიამეტრი რამდენიმე კილომეტრია, სიმკვრივე კი 280 ტრილიონჯერ მეტია წყლისაზე!!! ასეთ ობიექტებს ნეიტრონულ ვარსკვლავებს უწოდებენ, მათი წონასწორობა მთლიანად ნეიტრონულ ნივთიერებაზეა დამოკიდებული. დაპატარავება იწვევს ვარსკვლავის მაგნიტური ველის მცირე სივრცეში კონცენტრაციას და მისი დაძაბულობის კოლოსალურ მნიშვნელობამდე ზრდას, ასეთ ნეიტრონულ ვარსკვლავს, მაგნიტარს (1) უწოდებენ.
ნეიტრონულად გადაქცევამდე ზეახალად ანთება ხდება. ვარსკვლავის გაფართოებული გარსი ისევ ცენტრისაკენ მიისწრაფის და ისეთი ძალით ეჯახება მას, რომ მომხდარი აფეთქების სიკაშკაშე, მცირე ხნით, ლამის მთელი გალაქტიკის სინათლეს უტოლდება, ანუ ვარსკვლავი ერთბაშად გამოტყორცნის ენერგიას, რომელიც მილიონობით და მილიარდობით წლის განმავლობაში უნდა გამოესხივებინა. კიდევ უფრო მეტი მასის ვარსკვლავების ბირთვის შეკუმშვას ხელს ვერაფერი უშლის, ისინი ევოლუციის ბოლოს შავ ხვრელებად გარდაიქმნება. უძლიერესი გრავიტაციის გამო (სანამ დაპატარავდებოდა, მასა და შესაბამისად გრავიტაციაც მეტ ფართობზე იყო გადანაწილებული, ახლა კი ერთ წერტილში მოხდა კონცენტრირება და შესაბამისად მიზიდულობის ძალაც გახდა ისეთი ძლიერი, რომ სინათლის სხივსაც არ შეუძლია მისგან თავის დაღწევა), შავი ხვრელის ახლოს დრო-სივრცის თვისებები მნიშვნელოვნად იცვლება, რაც ფარდობითობის ზოგადი თეორიით აღიწერება.