Posted by როდესაც მზე ჩავიდა, ის ბილიკის პირას ჩაცუცქდა და მცირე ვახშამი მოიმზადა. შემდეგ საჭმელს შეექცა – ფიქრებში წასული ილუკმებოდა და თან ცეცხლის ტკაცუნს უგდებდა ყურს. გავიდა კიდევ ერთი დღე – ზუსტად ისეთივე, როგორიც დანარჩენი ოცდაათი: განთიადისას ორმოებს თხრის – რაც შეიძლება მეტს და კოპწიას, შემდეგ თესლს ყრის და წყალს ეზიდება კამკამა არხებიდან. ახლა დაქანცულობისაგან ტყვიასავით დამძიმებული სუტი სხეულით იგი მიწაზე გაშოტილიყო და ცის კიდურზე ბინდის ფერების ცვლას შეჰყურებდა.
მას ბენჯამინ დრისკოლი ერქვა, ოცდათერთმეტი წლისა იყო და ერთი სურვილი ჰქონდა – ამწვანებულიყო მთელი მარსი, დაფარულიყო მაღალი, ხშირფოთლოვანი ხეებით, რომლებიც გამოსცემდნენ ჰაერს – ბევრ ჰაერს, იხარებდნენ წელიწადის ყოველ დროს, გააგრილებდნენ ქალაქებს ზაფხულის ხვატში და უკან გაბრუნებდნენ ზამთრის ქარებს. მაინც, რა ბევრი რამ შეუძლია ხეს! იგი ფერს ჰმატებს ბუნებას, ჩრდილს აფენს, ნაყოფს ყრის, ანდა ბავშვების სათამაშო ადგილად იქცევა – მთელ ცისქვეშა სამყაროდ, სადაც შეიძლება იცოცო, ხელებით დაეკიდო. საკვებისა და სიამის მომტანი ნაგებობა – აი, რა არის ხე. მაგრამ ყველაზე მთავარი ის არის, რომ ხე გამოსცებს ფილტვების გამაგრილებელ ჰაერს და ყურის დამატკბობელ შრიალს, ნანასავით რომ ეალერსება თქვენს სმენას ღამ-ღამობით, როდესაც თოვლივით ქათქათა ქვეშაგებში იძინებთ.
იგი იწვა და უსმენდა, როგორ იკრებდა ძალებს მუქი ნიადაგი, ელოდა მზეს, ელოდა წვიმას, რომელიც არა და არ მოდიოდა. მიწაზე ყურმიდებულს შეეძლო გაეგონა მომავალი წლების მოახლოებული ნაბიჯების ხმა და მან ოცნებაში დაინახა დღეს ჩაყრილი თესლიდან ამოხეთქილი მწვანე ყლორტები, ცისკენ რომ ილტვოდნენ და ტოტს ტოტზე იყრიდნენ, ვიდრე მთელი მარსი შუადღის მზით გაბრწყინებულ ტყეს არ დაემსგავსა და მოჩახჩახე ბაღად არ გადაიქცა.
დილაადრიან, როგორც კი დანაოჭებულ მთებს შორის პატარა მზე ამოიწვერება, ის წამოხტება, სახელდახელოდ გადაყლაპავს ქაფქაფა საუზმეს, ფეხით დაშრეტს ნაკვერჩხლებს, ზურგჩანთას აიკიდებს და ისევ გზას დაადგება. მერე ადგილს შეარჩევს, ამოთხრის, ჩარგავს ან ჩათესავს, ფრთხილად შემოუსწორებს მიწას, მორწყავს და სტვენა-სტვენით წავა წინ, ზოგჯერ კი თვალს შეავლებს მოკრიალებულ ცას, რომელსაც შუადღის მოახლოებასთან ერთად სიკაშკაშე და სიმხურვალე ემატება.
– შენც ჰაერი გჭირდება, – უთხრა მან კოცონს. კოცონი მხიარული, ლოყებღაჟღაჟა მეგობარია, უდარდელად რომ ტკაცუნებს და თითებზე იკბინება; გრილ ღამეებში კი შორიახლოს ყვინთავს, ვარდისფერ თვალებს წკურავს და მეგობარს ათბობს. – ჩვენ ყველას გვჭირდება ჰაერი. აქ, მარსზე, ძალიან გაიშვიათებული ჰაერია, ხელად იღლება კაცი, თითქოს ანდებში იყო – სამხრეთ ამერიკის მაღალ მთებში. რამდენიც გინდა ისუნთქე, ფილტვებამდე არაფერი აღწევს – ვერაფრით მოითქვამ სულს.
მან მკერდზე მოისვა ხელი. როგორ გაუდიდდა გულის ყაფაზი ამ ოცდაათ დღეში! სხვა გზა არ არის – მათ ან ფილტვები უნდა გაივარჯიშონ, ან ბევრი ხეები გააშენონ, რომ ჰაერი ეყოთ.
– აი, რატომ ვარ აქ, – თქვა მან. ცეცხლმა დაიტკაცუნა. – სკოლაში ბევრს გვიამბობდნენ ვაშლისკურკია ჯონის შესახებ, რომელიც დადიოდა და მთელ ამერიკაში ვაშლის ხეებს რგავდა, მე კი უკეთეს საქმეს ვაკეთებ. ვრგავ მუხებს, თელებს, ნეკერჩხლებს, ყოველგვარი ჯიშის ხეს – ვერხვს, კედარს, წაბლს. ჩემი მოსავალი კუჭს კი არა, ფილტვებს გააძღებს. რამდენიმე წელიწადში ეს ხეები ტანს აიყრიან და ხომ წარმოგიდგენია, რა ბევრ ჟანგბადს გამოსცემენ ჰაერში.
მარსზე ჩამოსვლის პირველი დღე გაახსენდა. ათას სხვა ახალჩამოსულთან ერთად ერთად იგი გარინდული შესცქეროდა უცხო პლანეტის დილას და ფიქრობდა: “ნეტავ როგორ შევეწყობი აქაურობას? რას გავაკეთებ? ვიშოვი კი საჩემო საქმეს?”
და უცებ გონება დაკარგა.
ვიღაცამ ნიშადურის სპირტიანი შუშა მიუტანა ცხვირთან. მას ხველება აუტყდა და ცნობაზე მოვიდა.
– არაფერია, გაგივლით,- უთხრა ექიმმა.
– რა მჭირდა?
– აქ ძალიან გაიშვიათებული ჰაერია. ყველა ვერ ეგუება მას. ვფიქრობ, დედამიწაზე დაბრუნება მოგიხდებათ.
– არა! – იგი წამოჯდა, მაგრამ მაშინვე თვალთ დაუბნელდა. მარსი სულ ცოტა, ორჯერ მაინც დატრიალდა მის ფეხქვეშ. ნესტოები გააფართოვა, ფილტვები დაძაბა და აიძულა, ხარბად ესვათ ცარიელი ჭურჭლიდან: – გამოვკეთდები! შევეჩვევი! აქ დავრჩები!
მათაც თავი დაანებეს. დრისკოლი იწვა, უწყლოდ დარჩენილი თევზივით ფართხალებდა და ფიქრობდა: “ჰაერი, ჰაერი, ჰაერი! ისინი უკანვე მაგზავნიან უჰაერობის გამო”. თავი მიაბრუნა და მარსის მთა-ველებს შეავლო თვალი. პირველი, რაც თვალში მოხვდა, სიშიშვლე იყო. საით არ გაიხედა, მაგრამ ხე ვერსად შენიშნა, ერთი ხეც კი არ ჩანდა თვალსაწიერამდე. ამ ქვეყანას თითქოს თვითონვე დაესაჯა თავი – ირგვლივ გადაჭიმულ შავთიხა მსუყე ნიადაგზე ბალახის ღერიც კი არ ხარობდა. “ჰაერი!”- ნატრობდა ის და სტვენით ისუნთქავდა უკმარ გაზს. – ჰაერი, ჰაერი!” მაგრამ მთების თხემებზე, ჩრდილოვან ფერდობებზე, თვით ნაკადულის პირზეც კი – ისევ სიშიშვლე, არც ერთი ხე, არც ერთი გოჯი სიმწვანე!
რასაკვირველია! მან იგრძნო, როგორ დაიბადა პასუხი… თავში კი არა – ფილტვებში, ყელში. და ამ აზრმა ჟანგბადის ნაკადივით გამოაცოცხლა ერთბაშად. ხეები და ბალახი! ხელებზე დაიხედა და გულაღმა გადმოაბრუნა. ის დარგავს ხეებს, ჩათესავს ბალახს; ხელობად გაიხდის ამ საქმეს – ბრძოლას ყოველივე იმის წინააღმდეგ, რაც მის აქ დარჩენას შეუშლის ხელს; ერთპიროვნულ, აგრობიოლოგიურ ომს გამოუცხადებს მარსს. ამ ძველთაძველ ნიადაგზე უკვე გაცვდა და გადაშენდა საკუთარი მცენარეები. მაგრამ რა იქნება, ახალი ჯიშები რომ გაშენდეს? დედამიწის მცენარეები – დატოტვილი მიმოზები, მტირალა ტირიფები, მაგნოლიები და დიდებული ევკალიპტები. რა მოხდება მაინც? ვინ იცის, რა ხელუხლებელი მინერალური სიმდიდრის პატრონია ეს ნიადაგი – ძველისძველი გვიმრები, ყვავილები, ბუჩქები და ხეები ხომ დაძაბუნებულნი და გადაჯიშებულნი დაიღუპნენ.
– ამაყენეთ! – იყვირა მან. – კოორდინატორი უნდა ვნახო!
მთელი დილის განმავლობაში ის და კოორდინატორი მარსის მომავალი მწვანე საფარის შესახებ საუბრობდნენ. წლები თუ არა, თვეები მაინც გაივლის, ვიდრე მარსის გეგმიანი გამწვანება დაიწყება. ჯერჯერობით ისევ გაყინულ სანოვაგეს შეექცეოდნენ – დედამიწიდან ეზიდებოდნენ ყინულის მფრინავ ლოლუებს. მხოლოდ ორიოდე ბაღი გაეშენებინათ ჰიდროპონული მეთოდით.
– ასე რომ, ჯერჯერობით, – უთხრა კოორდინატორმა, – ეს თქვენი პირადი საქმეა. შევეცდებით თესლი და ინვენტარი გიშოვოთ – რასაც გავახერხებთ. ახლა რაკეტებში ძალიან ცოტა ადგილია, თანაც მარსის პირველი ქალაქები სამთამადნო მრეწველობასთანაა დაკავშირებული და ვშიშობ, თქვენს ხეებს დიდი წარმატება არ ექნება…
– თქვენ მაძლევთ ნებას?
ნება მისცეს. მისცეს აგრეთვე თესლით და ნერგებით სავსე ერთი მოტოციკლეტი, რომლითაც სამუშაო ადგილზე გადიოდა, მანქანას უდაბურ ველზე ტოვებდა და საქმეში გართული მიაბიჯებდა წინ.
ოცდაათი დღის წინათ წამოიწყო ეს საქმე და მას შემდეგ ერთხელაც არ მიუხედავს უკან. უკან მიხედვა გულისგატეხვას უდრიდა – საშინელი გვალვა იდგა და ალბათ ჯერ არც ერთი მარცვალი არ გაღივებულა. იქნებ ფუჭია მისი შრომა, ამაოდ თხრის და ჩიჩქნის თავწახრილი მთელი ოთხი კვირის მანძილზე. და ისიც მხოლოდ წინ იყურებოდა, მიჰყვებოდა მზით გავარვარებულ ტრიალ ველებს და მოთმინებით ელოდა წვიმას.
ახლა მთების გადამხმარ თხემებზე ღრუბლები იყრიდნენ თავს. მან საბანი წაიფარა ბეჭებზე. მეტისმეტად გამოუცნობი რამაა ეს მარსი, ისეთივე გამოუცნობი, როგორც თვით დრო. გაფიცხებული მთები თანდათან ითქვამდნენ სულს ღამის სიგრილეში და დრისკოლი მდიდარ შავ ნიადაგზე ფიქრს დაუბრუნდა. მაინც, რა შავი და პრიალაა ეს ნიადაგი, ან – როგორი მსუყე. მას შეუძლია აღმოაცენოს უზარმაზარი, უჩვეულოდ დიდი ლობიო, და როდესაც პარკები დასკდება, გოლიათი მარცვლების ცვენა მიწას შეარყევს.
თვლემამორეული კოცონი ჩაიღველფა. ჰაერი შეარყია სადღაც შორს გაგორებული ურიკის გრუხუნმა. ქუხილი! ნესტის ანაზდეული სუნი! “ამაღამ, ამაღამ, – გაიფიქრა და ხელი გამოყო საბნიდან, რომ შეეტყო, მოდიოდა თუ არა წვიმა. – უსათუოდ ამაღამ!”
რაღაც ფრთხილად შეეხო წარბზე და გამოაღვიძა. ცხვირის გასწვრივ ტუჩისკენ ჩაგორდა წვეთი. მეორე წვეთი თვალს დაეცა და წამით მონისლა, შემდეგი – ლოყაზე დაიმსხვრა.
წვიმა!
მსუბუქი წვიმა ცრიდა მაღალი ციდან – გრილი და ფრთხილი, ვარსკვლავებით, ჰაერითა და ჯადოთი შეზავებული საგანგებო ელექსირი; თან მოჰქონდა შავი, მწლაკე მტვერი და ენაზე თხელი, მსუბუქი ხერესის გემოს ტოვებდა.
წვიმს!
იგი წამოჯდა, საბანი მხრებიდან ჩამოუცურდა და ხამი პერანგი ლაქებმა აუჭრელა. წვეთები თანდათან მსხვილდებოდა. კოცონზე თითქოს უჩინარი ნადირი ბუქნავდა, ფეხით თელავდა ცეცხლს, ვიდრე მისგან მხოლოდ ბრაზიანი, მხრჩოლავი კვამლი არ დარჩა.
წვიმა წამოვიდა. ზეცის ვეება შავი სარქველი ჭახანით გასკდა, ცისფერი მინის ექვს ნამსხვრევად ალაპლაპდა და ძირს ჩამოიქცა. დრისკოლმა დაინახა ათეული მილიარდი კრისტალი, ჰაერში რომ ცახცახებდნენ სწორედ იმ ხანს, რამდენიც საჭირო იყო იმისათვის, რომ ელექტროფოტოგრაფს ფირზე აღებეჭდა ისინი. შემდეგ – კვლავ უკუნეთი, უკუნეთი და წყლის თქრიალი.
დრისკოლი თმის ძირებამდე სველი იყო, მაგრამ სახე მაინც წვიმისათვის ჰქონდა მიშვერილი და ქუთუთოებზე წვეთების თქორვას შეჰხაროდა. შემდეგ ხელი ხელს შემოჰკრა, წამოხტა და გარს შემოუარა თავის პატარა ბანაკს. შუაღამის პირველი საათი იყო.
კოკისპირულად იწვიმა ორ საათს, მერეღა გადაიღო. ცაზე ახლად პირდაბანილი, უჩვეულოდ კაშკაშა ვარსკვლავები აინთო. ბენჟამინ დრისკოლმა ცელოფანის პარკიდან მშრალი ტანსაცმელი ამოიღო, ტანზე გამოიცვალა, ისევ დაწვა და ბედნიერი ძილით დაიძინა.
გორაკებს შორის ფრთხილად ამოიწვერა მზე, სხივები მოჰფინა მიწას და ზედ გაშოტილი დრისკოლი გააღვიძა. იგი ერთხანს ისევ იწვა განაბული, შემდეგ წამოდგა. მთელი თვის მანძილზე, ხანგრძლივი, თაკარა თვის მანძილზე დრისკოლი მუშაობდა, მუშაობდა და ელოდა: და ახლა პირველად მიიხედა იმ მხარეს, საიდანაც მოვიდა.
მწვანე დილა იდგა.
მთელ არემარეზე, სადაც კი თვალი მისწვდებოდა, ხეები ილტვოდნენ ცისკენ და არა ერთი, ორი ან ათი, არამედ – ყველა ის ათასები, რომლებიც მას ჩაერგო და ჩაეთესა. და განა რაღაც ნორჩი ყლორტები, ნეკერი, მორჩი ან ჩირთი, არა – უზარმაზარი, ღონიერი, ათი კაცის სიმაღლე ხეები, ტანძლიერნი და მწვანედ მობიბინენი, ვერცხლისფერი ფოთლებით მოშრიალე, მოჩურჩულე ხეები. მთელ ფერდობებს ფარავდნენ ისინი – ლიმონი და ცაცხვი, მამონტის ხე, მიმოზა, მუხა, თელა, ვერხვი და ალუბალი; ნეკერჩხალი, იფანი, ვაშლი, ფორთოხალი თუ ევკალიპტი. შხაპუნა წვიმით ტანაყრილები, უცხო, გრძნეული ნიადაგით გამოკვებილნი ისინი დრისკოლის თვალწინ კვირტებს შლიდნენ და ახალ-ახალ ყლორტებს იყრიდნენ.
– შეუძლებელია! – აღმოხდა ბენჯამინ დრისკოლს.
მაგრამ მიდამო და დილა მწვანე იყო. ხოლო ჰაერი!
ყოველი მხრიდან, მსრბოლავ ჭავლებად, მთის მდინარეებად მოსჩქეფდა მაცოცხლებელი ჰაერი – მწვანე ხეებისაგან ამოსუნთქული ჟანგბადი, და კრისტალის ზვირთებად ლივლივებდა მაღლა, ზეფირში. ჟანგბადმა – გრილმა, ცინცხალმა, მწვანე ჟანგბადმა მიდამო მდინარის დელტად აქცია. ერთი წუთიც და – ქალაქში ფართოდ გაიღება ყველა კარი, ხალხი გარეთ გამოეფინება ჟანგბადის სასწაულის შესახვედრად; დაეწაფება, მკერდს აივსებს ამ სასწაულით, რომელიც ვარდისფრად დაფერავს ლოყებს, ცხვირისწვერს წააზრობს, ფილტვებს გააცოცხლებს, გულს ააჩქროლებს, ტანს აამჩატებს და თავდავიწყებულ როკვას დააწყებინებს.
ბენჯამინ დრისკოლმა ერთი ღრმად ჩაისუნთქა ნოტიო, მწვანე ჰაერი და გრძნობა დაკარგა.
ვიდრე კვლავ გონს მოეგებოდა, ხუთი ათასი ახალი ხე აიზიდა ყვითელი მზისკენ.