NASA მარსის ატმოსფეროს დასაცავად მაგნიტური ფარის აგებას აპირებს

 NASA–ს პლანეტურ მეცნიერებათა განყოფილებაში, 2017 წლის 2 მარტს, სამუშაო შეხვედრა გაიმართა სახელწოდებით: “პლანეტურ მეცნიერებათა პერსპექტივები – 2050”, სადაც მსოფლიოს ცნობილი მეცნიერები და მკვლევარები შეიკრიბნენ. ღონისძიებაზე განსაკუთრებული ყურადღება დაიმსახურა პრეზენტაციამ – “მარსის გარემოს მომავალი – მეცნიერება და კვლევა” (A Future Mars Environment for Science and Exploration), რომელიც განყოფილების დირექტორმა, ჯიმ გრინმა წარმოადგინა. პრეზენტაციაში განხილული იყო მარსის დამცავი მაგნიტური ფარის შექმნისა და მომავალი საკაცობრიო მისიების უსაფრთხოების უზრუნველყოფის საინჟინრო–ტექნიკური დეტალები (universetoday.com).

 დღეისათვის, ყველა თანხმდება იმაზე, რომ დედამიზის მსგავსად, მარსსაც გააჩნდა მაგნიტური ველი, რომელიც მის ატმოსფეროს მზის გამოსხივების დამღუპველი გავლენისაგან იცავდა. დაახლოებით 4,2 მილიარდი წლის წინ პლანეტის მაგნიტური ველი მოულოდნელად გაუჩინარდა, რის გამოც, ამ დროიდან მოყოლებული, მარსის ატმოსფერო ნელ–ნელა კოსმოსში იფანტება. დაახლოებით 500 მილიონი წელი დასჭირდა იმას, რომ თბილი, ტენიანი მარსი უსიცოცხლო და არასტუმართმოყვარე პლანეტად ქცეულიყო.

მზის გამოსხივების მიერ მარსის ატმოსფეროს კოსმოსში გაფანტვა დღესაც მიმდინარეობს (NASA/GSFC/ილუსტრაცია).

 მარსის მიერ ატმოსფეროს დაკარგვის ხარისხს იკვლევენ ორბიტერები: ESA–ს Mars Express (2004 წლიდან) და NASA–ს “MAVEN” – Mars Atmosphere and Volatile EvolutioN Mission (2014 წლიდან). ატმოსფეროს გარეშე მარსი ცივ, მშრალ პლანეტად დარჩება, სადაც სიცოცხლეს განვითარების შანსები თითქმის არ აქვს. გარდა ამისა, ეს პირობები საფრთხეს უქმნის მარსზე NASA–ს საკაცობრიო მისიებს, რომელთა შორის უდიდეს საფრთხედ დასხივება და ასფიქსია მოიაზრება, რაც განსაკუთრებული სიმწვავით კოლონისტებს დაემუქრება.

 NASA–ს პლანეტურ მეცნიერებათა განყოფილების უფროსმა, ჯონ გრინმა, სამეცნიერო საბჭოს ამბიციური იდეა შესთავაზა: მარსის L1 ლაგრანჟის წერტილში ხელოვნური მაგნიტოსფერო უნდა განთავსდეს, რომელიც მთელ პლანეტას მზის გამოსხივებისაგან დაიცავს.

 “ეს უახლესი კვლევა პლაზმური ფიზიკის დარგში ჩატარებულ ლაბორატორიულ ექსპერიმენტებს ეფუძნება. სრულიად შესაძლებელია, რომ გაშლადმა სტრუქტურებმა 1–2 ტესლას სიმძლავრის დიპოლური მაგნიტური ველის გენერაცია მოახდინოს (ეს დაახლოებით 10000–20000 გაუსს უდრის), რაც ეფექტურ დამცავ ფარს შეუქმნიდა ხომალდებსა და პლანეტას”.

მარსის L1 ლაგრანჟის წერტილში ხელოვნური დიპოლური მაგნიტური ველის შექმნისთვის შემოთავაზებული იდეის კონცეფცია (NASA/ჯ. გრინი).

 შემოთავაზებული გეგმის მიხედვით, მაგნიტური ფარი განსაკუთრებულად მძლავრი უნდა იყოს იმ ორ წერტილში, სადაც მარსის ატმოსფეროს გაბნევის ხარისხი უმაღლესია. გრინისა და მისი სამეცნიერო ჯგუფის მიხევდით ეს არხები მდებარეობს: “1. მარსის ჩრდილოეთ პოლუსის თავზე, მაღალი ენერგიების მქონე იონოსფერული მასალის ჩათვლით; 2. ეკვატორულ რეგიონში, სეზონური დაბალი ენერგიების მქონე კომპონენტის ჩათვლით, ჟანგბადის იონების გაქცევით 0,1 კგ/წმ”.

 ამ იდეის ტესტირება, ლაბორატორიულ პირობებში წინასწარ განახორციელეს მიზნობრივი კვლევების ცენტრის, გოდარდის კოსმოსური ფრენების ცენტრის, კოლორადოს უნივერსიტეტის, პრინსთონის უნივერსიტეტისა და რეზერფორდის ეპლთონის ლაბორატორიის მეცნიერებმა. ხელოვნურ მაგნიტოსფეროზე ექსპერიმენტები CCMC–ში (საკოორდინაციო საბჭოს მოდელურ ცენტრში) Coordinated Community Modeling Center იქნა ჩატარებული, რომელიც კოსმოსური ამინდის კვლევებში სპეციალიზდება.

 აღმოჩნდა, მარსის L1 ლაგრანჟის წერტილში გენერირებულ ხელოვნურ დიპოლურ მაგნიტოსფეროს მართლაც შეუძლია წინააღმდეგობა გაუწიოს მზის ქარს და მარსი ახალ ატმოსფერულ ბალანსირებაზე გადაიყვანოს: დღეს მარსის ატმოსფეროს კოსმოსში გაფანტვას ნაწილობრივ აბალანსებს წითელი პლანეტის წიაღიდან ამოსული ვულკანური გამონაბოლქვი (მარსზე ვულკანური ლავის ამოფრქვევები არ ხდება, მაგრამ ხშირია აირების გამოფრქვევა); ეს მის ზედაპირზე დაახლოებით 6 მილიბარი წნევის შენარჩუნებას უზრუნველყოფს (ზღვის დონეზე დედამიწის ატმოსფერული წნევის დაახლოებით 1%).

 ატმოსფეროს დაკარგვის შეჩერებასთან ერთად, მარსის ატმოსფერო დროთა განმავლობაში გასქელდება, რაც ადამიანის მიერ პლანეტის გამოკვლევისა და კოლონიზაციის შანსებს მნიშვნელოვნად გაზრდის. გრინისა და მისი კოლეგების გამოთვლების მიხედვით, პლანეტის საშუალო ტემპერატურა დაახლოებით 4 °C–ით მოიმატებს, რაც ჩრდილოეთ პოლუსზე ჩაყინული დიდი ოდენობით ნახშირორჟანგის ყინულის გასადნობად სავსებით საკმარისია. შემდგომში, ამ მოვლენებით გამოწვეული სათბურის ეფექტი პოლუსებზე არსებულ წყალსაც გაადნობს.

ოდესღაც, მარსს დედამიწის მსგავსი მაგნიტური ველი გააჩნდა, რაც მის ატმოსფეროს კოსმოსში გაფანტვისაგან იცავდა (NASA).

 გამოთვლებზე დაყრდნობით, შემდეგი ეტაპები პლანეტის გრუნტში მილიარდობით წლის წინათ ჩაყინული ოკეანეების 1/7–ს გააცოცხლებს (how to terraform Mars), მანამდე კი – მარსის საკაცობრიო მისიების განხორციელებას შეუწყობს ხელს: “მარსის ატმოსფეროს მკვეთრად მომატებული წნევა და ტემპერატურა, პლანეტის ზედაპირზე თხევადი წყლის შენარჩუნებას უზრუნველყოფს. ასეთი ატმოსფეროს პირობებში, მარსის ზედაპირზე გაცილებით უფრო დიდი ზომის სტრუქტურების დაშვება გახდება შესაძლებელი და ღია ტიპის სათბურების არსებობასაც კი უზრუნველყოფს; პლანეტას დეტალურად გამოვიკვლევთ და იქნებ მისი წარსული სიცოცხლის კვალსაც კი მივაგნოთ; თუ არა და – მომავალი სიცოცხლის აყვავებას ვუზრუნველყოფთ”. – ამბობს გრინი.

 გრინი და მისი კოლეგები, ლაბორატორიული სიმულაციების მეშვეობით, განაგრძობენ მარსის ხელოვნური მაგნიტური ველის საინჟინრო დეტალების კვლევას და არც ფინანსური დეტალების განსაზღვრა ავიწყდებათ. სამეცნიერო ფანტასტიკასთან მსგავსების მიუხედავად, გამოთვლებს ხომ ჯერ არავინ მოუკლავს (მარსის ატმოსფეროს ხვედრი)!

ავტორი: მარიკა ტარასაშვილი.

Leave a Reply

თქვენი ელფოსტის მისამართი გამოქვეყნებული არ იყო. აუცილებელი ველები მონიშნულია *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.